Een responsvariabele is een gemeten uitkomst in een onderzoek die kan zijn beïnvloed door andere factoren. Zo kan een onderzoek testen of een nieuw geneesmiddel effectief is in het verminderen van een bepaald symptoom van een hartaandoening. In dat geval wordt de vermindering van dit symptoom gemeten en deze maat is dan een responsvariabele (ook wel ‘afhankelijke variabele’ genoemd). Het nieuwe geneesmiddel wordt daarentegen de ‘onafhankelijke variabele’ genoemd; deze wordt getest om vast te stellen of het een verandering in de afhankelijke variabele heeft veroorzaakt.
Zie Variabele (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Variabele.
Een variabele waarover in statistiek en wetenschappelijk onderzoek een voorspelling wordt gedaan om hypotheses te toetsen is een afhankelijke variabele, terwijl een onafhankelijke variabele (of experimentele variabele, factor of predictor) een variabele is die gebruikt wordt om voorspellingen op te baseren. Een covariabele is een variabele waarvan men bij het onderzoek de effecten wil uitsluiten.